Loyiha boshqaruvi (Project Management) zamonaviy ish yuritishda muhim o‘rin tutadi. Loyiha boshqaruvi, asosan, maqsadlarga erishish uchun resurslarni samarali tarzda boshqarishni ta’minlashga qaratilgan ilmiy-amaliy soha bo‘lib, turli sohalarda, shu jumladan, qurilish, IT, sog‘liqni saqlash, ta’lim va boshqalar uchun zarurdir. Ushbu maqolada loyiha boshqaruvining tarixi, O‘zbekistondagi rivojlanishi va dunyodagi eng yaxshi universitetlar haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Loyiha boshqaruvi tarixi
Loyiha boshqaruvining asoslari qadimgi davrlarga borib taqaladi, lekin bugungi kunda tanilgan metodologiyalar va amaliyotlar 20-asrda shakllandi.
- Qadimgi davrlar
Loyiha boshqaruvi tarixining dastlabki qadamlari Misr piramidalarining qurilishi yoki Rim imperiyasi davridagi katta inshootlar qurilishiga borib taqaladi. Ular katta resurslar va ko‘plab ishchi kuchlarini boshqarish uchun asosiy boshqaruv qoidalarini ishlab chiqqan bo‘lishi mumkin. - 20-asr
20-asrda, ayniqsa, 1950-yillardan boshlab loyiha boshqaruvi ilmiy-amaliy soha sifatida rivojlanib, bugungi kunda tanilgan metodologiyalar paydo bo‘ldi. Masalan, Critical Path Method (CPM) va Program Evaluation and Review Technique (PERT) 1950-yillarda ishlab chiqildi va loyihalarni boshqarishda muhim vosita bo‘lib xizmat qildi. - Xalqaro standartlar va PMBOK
1987-yilda Project Management Institute (PMI) tashkil etildi, va PMI tomonidan ishlab chiqilgan PMBOK (Project Management Body of Knowledge) qo‘llanmasi loyiha boshqaruvi sohasidagi xalqaro standart sifatida qabul qilindi. Bu qo‘llanma loyiha boshqaruvchilari uchun asosiy resurs va yo‘riqnomaga aylangan.
O‘zbekistonda loyiha boshqaruvi rivoji
O‘zbekistonda loyiha boshqaruvi sohasi 2000-yillardan keyin faol rivojlanishni boshladi. Xususan, iqtisodiy islohotlar va yirik infratuzilma loyihalari ishlab chiqilishi bilan loyiha boshqaruvi talabi ortdi.
- Davlat Loyihalari
2000-yillarda yirik davlat loyihalari, jumladan, energiya, infratuzilma va transport sohasida amalga oshirilgan loyihalar orqali loyiha boshqaruvi amaliyoti rivojlana boshladi. So‘nggi yillarda, xususan, O‘zbekistonning yirik sanoat va kompaniyalarida, loyiha boshqaruvi jadal rivojlanmoqda. Bunda Olmaliq KMK kabi tashkilotlar muhim rol o‘ynamoqda. - Professional Ta’lim
O‘zbekistonning turli oliy o‘quv yurtlarida loyiha boshqaruvi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanmoqda. Bu borada O‘zbekiston Respublikasining yirik universitetlari va ta’lim muassasalari o‘zlarining dasturlarini rivojlantirmoqda.
Dunyodagi eng yaxshi loyiha boshqaruvi universitetlari
Loyiha boshqaruvi bo‘yicha ta’lim olish uchun dunyodagi eng yaxshi universitetlar mavjud. Ular xalqaro tan olingan, ilmiy va amaliy jihatdan yuqori darajaga erishgan. Quyida loyihalarni boshqarish sohasidagi eng kuchli 10 ta universitet haqida batafsil ma’lumot berilgan.
- Stanford University (AQSh)
Stanford Universiteti dunyodagi eng yaxshi universitetlardan biri bo‘lib, loyiha boshqaruvi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlashda yetakchi hisoblanadi. Universitetda loyiha boshqaruvi, raqamli transformatsiya va IT boshqaruvi sohalarida chuqur o‘quv dasturlari mavjud. - Massachusetts Institute of Technology (MIT) (AQSh)
MIT – loyiha boshqaruvi sohasida global lider. Universitetning tizimli yondashuvi va ilg‘or ilmiy tadqiqotlari loyihalar boshqaruvchisi sifatida yetuk mutaxassislarni tayyorlashda yordam beradi. - Harvard University (AQSh)
Harvard Universiteti loyiha boshqaruvi va biznes boshqaruvi sohalarida keng qamrovli o‘quv dasturlarini taklif etadi. Ular turli sohalarda, jumladan, qurilish, energiya va IT loyihalarini boshqarish uchun zarur bilim va ko‘nikmalarni taqdim etadi. - University of California, Berkeley (AQSh)
Berkeley Universiteti loyiha boshqaruvi sohasida yuqori darajadagi ta’lim beradi. Universitetda ko‘plab ilmiy tadqiqotlar va amaliyotlar mavjud bo‘lib, ular loyiha boshqaruvining zamonaviy metodologiyalarini o‘rgatadi. - University of Oxford (Buyuk Britaniya)
Oxford Universiteti o‘zining loyihalar boshqaruvi bo‘yicha mashhur dasturlari bilan tanilgan. Universitetda loyiha boshqaruvi bo‘yicha bakalavriat va magistratura dasturlari mavjud. - University of Cambridge (Buyuk Britaniya)
Cambridge Universiteti loyihalarni boshqarish bo‘yicha keng qamrovli dasturlarni taklif etadi va ularni amaliyotni o‘rgatishda katta tajribaga ega. - The University of Melbourne (Avstraliya)
Melbourne Universiteti loyiha boshqaruvi bo‘yicha dunyodagi eng yaxshi universitetlardan biri sifatida tanilgan. Universitetda loyihalarni boshqarishning zamonaviy metodologiyalari va amaliy usullarini o‘rgatishadi. - Imperial College London (Buyuk Britaniya)
Imperial College London loyihalarni boshqarish sohasida yirik tadqiqotlar olib boradi. Uning o‘quv dasturi nafaqat loyiha boshqaruvi, balki sanoat va energetika sohalaridagi yirik loyihalarni ham qamrab oladi. - University of Sydney (Avstraliya)
Sidney Universiteti loyiha boshqaruvi bo‘yicha dunyo bo‘yicha yuqori reytingga ega. Universitetning magistratura dasturi loyiha boshqaruvi bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlashga qaratilgan. - National University of Singapore (Singapur)
Singapur Milliy Universiteti loyiha boshqaruvi bo‘yicha eng yaxshi universitetlardan biridir. Universitetda loyiha boshqaruvi bo‘yicha talabalar uchun innovatsion va amaliy ta’lim beriladi.
Xulosa
Loyiha boshqaruvi tarixi va rivojlanishi bilan birga, bugungi kunda bu soha global miqyosda yuqori darajaga yetdi. O‘zbekistonda loyiha boshqaruvi sohasining rivoji kuchayib borayotgani, xususan, oliy ta’limda loyihalarni boshqarish metodologiyalarining qo‘llanilishi alohida e’tiborga molikdir. Dunyodagi eng yaxshi universitetlar esa loyiha boshqaruvi bo‘yicha o‘qitishda global yetakchilikni saqlab turibdi, va ular loyiha boshqaruvchisi sifatida zamonaviy bilim va ko‘nikmalarga ega mutaxassislarni tayyorlashda katta rol o‘ynaydi.